Majalisar Dinkin Duniya ta sanar da Najeriya a matsayin mamba a hukumance a kungiyar Global Partnership for Action don kawar da duk wani nau’i na kyama da nuna wariya a kasar.
Haɗin gwiwar na neman taimakawa wajen fassara alkawuran siyasa da haƙƙin ɗan adam da aka yi a matakin duniya yanki da ƙasa don kawar da kyama da nuna wariya masu alaƙa da cutar kanjamau zuwa mataki a matakin ƙasa.
An bayyana hakan ne a Abuja a wajen taron tunawa da ranar nuna wariya da kuma kaddamar da kungiyar a hukumance a Najeriya.
Da yake jawabi daraktan hukumar UNAIDS a Najeriya Dr Leopold Zekeng ya bayyana cewa wannan mataki na kara jaddada aniyar Najeriya na tabbatar da daidaiton hakki da kuma samun kula da lafiya ga masu dauke da cutar kanjamau.
“A shekarar da ta gabata mun hadu kuma an yi alkawarin tabbatar da cewa Najeriya za ta zama mamba a cikin kawancen duniya don aiwatar da ayyukan da za su kawar da duk wata kyama da wariya da ke da alaka da cutar kanjamau. Kuma a karkashin jagorancin NACA na yi farin cikin sanar da cewa yanzu Nijeriya na daya daga cikin mambobin wannan gamayyar kasa da kasa hadin gwiwa don kawo karshen kyama da nuna wariya kungiyar na yaki da kyama da wariya a harkar lafiya. Yana da game da yaki da kyama da ilimin wariya. Yana da game da saita wurin aiki. Matsayin al’umma da tsarin shari’a sannan a cikin yanayin jin kai. Don haka muna nan ma don yin murna saboda kasancewar Nijeriya ta shiga wannan haɗin gwiwa na duniya. Amma aiki mai wuyar gaske ya fara yanzu. Yana da kyau don shiga haɗin gwiwa yana da kyau a shiga cikin al’ada amma mafi wahala shine tabbatar da gaske. Ina fatan za ku iya dogaro da goyon bayanmu cewa ba UNAIDS kadai ba har ma da tsarin duka zai taimaka wa Najeriya wajen aiwatar da abin da ake bukata na wannan kawance a duniya.”
Dokta Leopold Zekeng ya jaddada cewa kimanin mutane miliyan 1.9 da ke fama da wannan cuta na cikin hadarin kamuwa da cutar kanjamau inda ya yi nuni da cewa akwai shaidun da ke nuna cewa shingen kawo karshen cutar kanjamau a matsayin barazana ga lafiyar al’umma nan da shekarar 2030 ya ragu sosai a kasar.
Ya kuma kara jaddada bukatar a magance tsatsauran ra’ayi da ke haifar da wariya.
“Mutanen da ke dauke da cutar kanjamau da kuma al’ummomin da suka fi fuskantar hadarin har yanzu suna fuskantar kyama da wariya a kowane mataki kamar a gidaje da wuraren aiki daga cikin ayyukan kiwon lafiya da cibiyoyin ilimi da kuma a matakin siyasa. Idan muka duba ko’ina a duniya ciki har da Najeriya ko shakka babu mun samu gagarumin ci gaba wajen rage mace-mace da ke da alaka da cutar kanjamau, saboda mun sanya mutane da yawa a kan magani. Yayin da muke sanya su a kan jiyya muna ganin mace-mace masu alaƙa da AIDS akan raguwa. Za ku yarda da ni cewa mun sami ci gaba mai ban mamaki game da mutuwar cutar kanjamau ciki har da Najeriya inda muke da mutane sama da miliyan 1.7 suna jinya. Sannan kuma mutuwar da ke da alaƙa da AIDS ta ragu bari mu ce kusan 55%. Sifili na biyu yana kusa da rage sabbin cututtuka. Mun sami ɗan ci gaba tare da sabbin cututtuka akan raguwa. Kuma a duk duniya a bara mun ambaci raguwar sabbin kamuwa da cuta da kusan kashi 50%. Hakanan sabbin cututtuka sun ragu saboda muna ba da fifiko kan rigakafin farko.
“Muna tabbatar da cewa mutane suna sane, muna tabbatar da cewa an samar da shirin na manyan al’umma. Ba mu sami ci gaba mai yawa ba game da nuna wariya ba domin mutanen da ke zaune tare da HIV da AIDS za su gaya muku abin da ke kashe su ba kwayar cutar ba ce. Abin da ya kashe su shine yadda suke kallon su. Ina so in ba da shawarar cewa a karkashin shugabancin NACA idan muka sake haduwa a shekara mai zuwa mu ma za mu iya cewa a matsayinmu na jajircewa, ba za mu daina nuna bambanci a wannan shekara ba za mu iya yin zaman gida sannan mu kafa sifiri da nuna kyama da wariya a wasu jihohi biyar ko me ya sa ba a sauran jihohin da suka rage na Jamhuriyar Nijeriya, “in ji shi.
Shima da yake jawabi babban daraktan hukumar yaki da cutar kanjamau ta kasa (NACA) Dr. Temitope Ilori wanda daraktan kula da harkokin rigakafi da kula da al’umma Dr. James Anenih ya wakilta ya bayyana cewa kawancen ‘yan Najeriya zai karfafa da kuma farfado da hadin gwiwa tsakanin masu ruwa da tsaki don aiwatarwa da bunkasa shirye-shirye na kawo karshen duk wani nau’i na kyama da wariya da ke da alaka da cutar kanjamau.
“Alkawari na Najeriya ga Hadin gwiwar Duniya. Ta shiga Ƙungiyar Haɗin Kan Duniya Najeriya ta himmatu ga ayyuka masu zuwa. Haɗin kai tare da ƙungiyoyin jama’a da mutanen da ke zaune tare waɗanda ke cikin haɗari ko mafi yawan cutar HIV, abokan tarayya na Majalisar Dinkin Duniya da ilimi da kamfanoni masu zaman kansu masu ba da gudummawa da sauran masu ruwa da tsaki don gano manufofi da gibin shirye-shirye tsarawa da aiwatar da bayanan shaida da kuma bin diddigin ci gaban da ke tattare da kawar da cutar kanjamau da wariya. Yin la’akari da halin da ake ciki na nuna kyama da wariya da ke da alaƙa da cutar kanjamau a ƙasar nan ko kuma yin la’akari da kimantawa da aka yi a baya don ganowa da aiwatar da tsare-tsare da tsare-tsare na haƙƙin ɗan adam don kawar da cikas ga ayyuka”.
A cewar Dokta Anenih nuna kyama da nuna wariya ga kowa yana da illa ga lafiyar kowa wanda hakan ba wai kawai take hakkin dan Adam ba ne har ma yana hana ci gaban hadin gwiwa a yaki da cutar kanjamau yana mai jaddada cewa bikin nuna wariyar launin fata wata hanya ce ta sabunta kokarin.
“Ranar Wariya ta Zero tana ba Najeriya dama don ƙarfafa jajircewarta ta hanyar tabbatar da zaman gida tare da aiwatar da ingantaccen dokar hana wariya kan cutar kanjamau a duk jihohin Najeriya. Ƙaddamar da ɗaukar matakai game da cin zarafi da wariya da ke da alaka da HIV a duk wurare shida da barin al’ummomi su jagoranci wajen magance kyama da wariya.
“Najeriya kuma dole ne ta tabbatar da yin la’akari da take hakkin dan Adam da ke da alaka da cutar kanjamau ta hanyar inganta samun adalci da tabbatar da samar da ingantattun magunguna ga mutanen da ke dauke da cutar, masu fama da cutar kanjamau ko kuma wadanda ke cikin hadarin kamuwa da cutar. Domin Najeriya ta cika alkawarin kawo karshen cutar kanjamau nan da shekara ta 2030 ana bukatar daukar mataki cikin gaggawa don ci gaba da kare hakkin dan Adam a ko’ina. NACA da UNAIDS suna kira ga duk masu ruwa da tsaki da su ba da hadin kai a cikin wadannan muhimman kokarin. Ta hanyar yin aiki tare za mu iya samar da al’umma da kowa ya rabu da kyama da wariya sannan kuma kowa zai iya rayuwa cikin koshin lafiya da gamsuwa” in ji shi.
Shi ma da yake nasa jawabin, shugaban kwamitin majalisar kan yaki da cutar kanjamau, tarin fuka, kuturu, da kuma yaki da zazzabin cizon sauro, Amobi Godwin Ogah, ya lura cewa duk da kafa dokar hana nuna bambanci a wuraren aiki, har yanzu akwai karancin kudirin siyasa na gwamnati da kamfanoni masu zaman kansu na ganin an aiwatar da shi gaba daya.
Ladan Nasidi.
