Firayim Ministan Isra’ila, Benjamin Netanyahu, ya yi alkawarin “canza yankin Gabas ta Tsakiya.” Joe Biden ya ce “babu koma baya.” Amma yayin da sojojin Isra’ila ke zafafa kai hare-hare a zirin Gaza tare da fitar da sabbin gargadi na gaggawa ga Falasdinawa da su fice daga kan hanya, ina yakin zai dosa, kuma me zai biyo baya?
Bayan firgicin da aka yi a ranar 7 ga watan Oktoba, jami’an Isra’ila sun ci gaba da cewa suna da niyyar tumbuke Hamas daga zirin Gaza, ta fuskar soji da siyasa.
Amma bayan aiwatar da aikin soja mai ƙarfi, ba a san yadda za a cimma wannan buri da ba a taɓa gani ba.
Dr. Michael Milshtein, Shugaban Cibiyar Nazarin Falasdinu a Cibiyar Moshe Dayan ta Jami’ar Tel Aviv ta ce “Ba za ku iya inganta irin wannan yunkuri na tarihi, ba tare da wani shiri game da nan gaba ba.”
Dr Milshtein, tsohon shugaban sashen kula da harkokin Falasdinawa a leken asirin sojan Isra’ila, yana fargabar cewa da kyar aka fara shiri.
“Kuna buƙatar aiwatar da shi a yanzu,” in ji shi.
Jami’an diflomasiyyar kasashen yamma sun ce suna tattaunawa mai zafi da Isra’ila game da nan gaba, amma har ya zuwa yanzu babu wani karin haske.
“Babu ƙayyadaddun tsari,” wani ya gaya mani. “Kuna iya zana wasu ra’ayoyi akan takarda, amma sanya su a zahiri zai ɗauki makonni, watanni na diflomasiyya.”
Akwai tsare-tsare na soji, tun daga wulakanta karfin sojan Hamas zuwa karbe manyan sassan zirin Gaza.
Amma wadanda ke da dogon gogewa na tunkarar rikice-rikicen da suka gabata sun ce har zuwa lokacin da aka tsara.
“Ba na tsammanin akwai wata hanyar da za a iya magance matsalar Gaza washegarin da muka kwashe sojojinmu,” in ji Haim Tomer, wani tsohon babban jami’i a Hukumar Leken Asiri ta Isra’ila, Mossad.
Isra’ilawa sun yi gaba ɗaya, amma dole ne a fatattaki Hamas. Ba za a sake barin ƙungiyar ta yi mulkin Gaza ba.
Amma Hamas, in ji Dr Milshtein, ra’ayi ne, ba wani abu ne da Isra’ila za ta iya gogewa kawai ba.
“Ba kamar Berlin ba ne a 1945, lokacin da kuka makale tuta a kan Reichstag kuma hakan ke nan.”
Wani abin da ya fi dacewa, in ji shi, shi ne Iraki a shekara ta 2003, inda sojojin da Amurka ke jagoranta suka yi yunkurin kawar da duk wata alaka da gwamnatin Saddam Hussein.
“De-Baathification”, kamar yadda ake kira, bala’i ne. Hakan ya bar daruruwan dubban ma’aikatan gwamnatin Iraki da sojojin kasar ba su da aikin yi, tare da shuka iri don mummunar tada kayar baya.
Tsofaffin Amurkawa na wannan rikici suna cikin Isra’ila, suna tattaunawa da sojojin Isra’ila kan abubuwan da suka faru a wurare kamar Falluja da Mosul.
“Ina fatan za su bayyana wa Isra’ilawa cewa sun tafka manyan kura-kurai a Iraki,” in ji Dr Milshtein.
“Misali, kar a yi tunanin kawar da jam’iyya mai mulki ko canza tunanin mutane. Hakan ba zai faru ba.“
Falasdinawa sun amince.
“Hamas shahararriyar kungiya ce ta tushe,” in ji Mustafa Barghouti, shugaban kungiyar Falasdinawa ta kasa.
“Idan suna son kawar da Hamas, to sai dai in zasu durkusar da duk wani gini dukkanin Gaza.”
Wannan tunanin da Isra’ila ke shirin yi a asirce na tilasta wa dubban daruruwan Falasdinawa ficewa daga zirin Gaza da kuma makwabciyarta Masar, lamarin da ya janyo fargabar Falasdinawa da ke da tushe.
Ga yawan jama’ar da suka ƙunshi ‘yan gudun hijira waɗanda suka gudu ko aka kore su daga gidajensu lokacin da aka kafa Isra’ila, tunanin wani ƙaura mai yawa yana tuna abubuwan da suka faru a shekara ta 1948.
“Gudu yana nufin tikitin tafiya ,” in ji Diana Buttu, tsohuwar kakakin kungiyar ‘yantar da Falasdinu. “Ba yana nufin dawowa ba.”
Masu sharhi na Isra’ila, ciki har da tsoffin Manyan Jami’ai, sun sha yin tsokaci game da bukatar Falasdinawa su zauna, na wani dan lokaci, a kan iyakar Sinai.
Giora Eiland, tsohuwar shugabar kwamitin tsaron Isra’ila, ta ce hanya daya tilo da Isra’ila za ta cimma burin ta na soji a Gaza ba tare da kashe Falasdinawa da dama ba, ita ce farar hula su fice daga Gaza.
“Su tsallaka kan iyaka zuwa Masar,” in ji shi, “na ɗan lokaci ko na dindindin.”
Wani abin da ke kara tsoratar da Falasdinawa shi ne layin da shugaban Amurka Joe Biden ya gabatar a ranar 20 ga Oktoba ga Majalisar Dokoki ta amince da kudade domin tallafawa Isra’ila da Ukraine.
Ya ce: “Wannan rikicin na iya haifar da ƙaura daga kan iyaka da kuma buƙatun jin kai na yanki.”
Ya zuwa yanzu dai Isra’ila ba ta ce tana son Falasdinawa su tsallaka kan iyaka ba. Sojojin Isra’ila (IDF) sun sha gaya wa fararen hula kawai su ƙaura zuwa “yankunan da ba su da aminci” a Kudanci.
Amma shugaban Masar Abdel Fattah el-Sissi, ya yi gargadin cewa yakin da Isra’ila ke yi a Gaza na iya zama “yunkuri ne na korar fararen hula mazauna kasar.
Da a ce akwai sauran mutanen Gaza a Zirin Gaza idan yakin ya kare, wa zai mulke su?
“Wannan ita ce tambayar dala miliyan,” in ji Dr Milshtein.
Ya ce ya kamata Isra’ila ta goyi bayan kafa sabuwar gwamnati da ‘yan Gazan ke tafiyar da su, tare da saye-saye daga shugabannin gida da kuma goyon bayan Amurka Masar da ma Saudiyya.
“Kamata ya yi a hada da shugabanni daga kungiyar Fatah, bangaren Falasdinu masu adawa da juna”.
Fatah dai ita ce ke rike da hukumar Falasdinu da ke birnin Ramallah a yammacin gabar kogin Jordan da ta mamaye.
Sai dai jam’iyyar PA da kuma shugaban ta Mahmud Abbas da suka tsufa ba su da farin jini a tsakanin Palasdinawa, a yankin yammacin kogin Jordan da zirin Gaza.
Diana Buttu ta ce PA na iya son komawa Gaza a asirce, amma ba wai hakan na nufin “hawa kan bayan tankin Isra’ila”.
Ita kuma tsohuwar ‘yar siyasar Falasdinu Hanan Ashrawi, wacce ta yi aiki a jam’iyyar PA a shekarun 1990 na dan lokaci, ta yi tsokaci kan tunanin cewa wasu daga waje ciki har da Isra’ila, za su sake yin kokarin tantance yadda Falasdinawa ke tafiyar da rayuwarsu.
“Mutanen da suke tunanin cewa wannan abin wasa ne kuma za su iya motsa ƴan leƙen asiri nan da can kuma su sami abokin tafiya a ƙarshe. Wannan ba zai faru ba, ” in ji ta.
Ta ce, “Kuna iya samun ‘yan masu haɗin gwiwa, amma ‘yan Gaza ba za su yi musu alheri ba.”
Ladan Nasidi.
Leave a Reply