Shugaban hukumar kula da ‘yan gudun hijira ta Majalisar Dinkin Duniya ya yi gargadin idan ba a sanya hannu kan yarjejeniyar tsagaita bude wuta ba nan ba da jimawa ba tsakanin bangarorin da ke rikici da juna a Sudan, kuma ba a karfafa ayyukan agaji ba, ‘yan gudun hijira za su nemi mafaka fiye da kasashen da ke makwabtaka da Sudan.
Filippo Grandi ya yi magana daga Nairobi kwana guda bayan ya ziyarci Habasha.
“Koyaushe Turawa sun damu sosai game da mutanen da ke zuwa ta tekun Bahar Rum. To, ina da gargadi a gare su cewa, idan ba su goyi bayan karin ‘yan gudun hijira da ke fitowa daga Sudan ba, har ma da mutanen da suka rasa matsugunansu a cikin Sudan, za mu ga ci gaba da ci gaba da tafiye-tafiyen mutane zuwa Libya, Tunisia da kuma tsallaka tekun Bahar Rum,” in ji Filippo Grandi.
Fiye da mutane miliyan 9 ake tunanin suna cikin gida a Sudan, kuma ‘yan gudun hijira miliyan 1.5 sun tsere zuwa kasashe makwabta a cikin watanni 10 da aka kwashe ana gwabza fada tsakanin sojojin Sudan karkashin jagorancin Janar Abdel Fattah Burhan, da Rapid Support Forces, wata kungiya mai karfi ta ‘yan sanda. Janar Mohammed Hamdan Dagalo ya ba da umarni.
Rikicin ya barke ne a watan Afrilun da ya gabata a babban birnin kasar, Khartoum, kuma cikin sauri ya bazu zuwa wasu yankunan kasar.
Grandi ya ce kasashe da dama da ke makwabtaka da Sudan, Chadi, Jamhuriyar Afirka ta Tsakiya, Sudan ta Kudu da Habasha suna da nasu “raguwa” kuma ba za su iya ba ‘yan gudun hijira isasshen taimako ba.
Ya ce ‘yan gudun hijirar za su kara matsawa zuwa yankunan arewacin kasar kamar Tunisia, inda wasu aka rubuta suna shirin tsallakawa zuwa Turai “Lokacin da ‘yan gudun hijirar suka fita kuma ba su sami isasshen taimako ba, sai su kara gaba,” in ji Grandi.
Ya ce yakin da ake yi a Sudan na kara wargajewa, inda ‘yan bindiga da dama ke rike da yankuna. “Sojoji ba su da wani shakkun cin zarafi a kan fararen hula,” in ji shi, yana mai nuni da cewa hakan zai kara haifar da kaura.
Grandi ya kuma ce bai kamata a yi watsi da rikice-rikice a wurare kamar Sudan, Kongo, Afganistan da Myanmar ba a lokacin yakin Ukraine da Gaza.
“Gaza wani bala’i ne, tana bukatar kulawa da kayan aiki mai yawa, amma ba za ta iya zama asara ga wani babban rikici kamar Sudan ba,” in ji shi.
Grandi ya yi wannan jawabi ne kwana guda bayan ziyarar da ya kai Sudan da Habasha, wadanda ke murmurewa daga rikicin da aka kwashe shekaru biyu ana gwabzawa a yankinsa na arewacin kasar.
Majalisar Dinkin Duniya ta ce akalla mutane 12,000 aka kashe a rikicin Sudan, ko da yake kungiyoyin likitocin kasar sun ce adadin wadanda suka mutu ya zarta haka.
Da alama dakarun sa-kai na Dagalo sun yi galaba a cikin watanni ukun da suka gabata, inda mayakan nasu suka yi gaba zuwa gabashi da arewa ta tsakiyar kasar Sudan.
Ana zargin bangarorin biyu da laifukan yaki daga kungiyoyin kare hakkin bil adama.
Kawayen kasashen Afirka na kokarin shiga tsakani don kawo karshen rikicin, tare da Saudiyya da Amurka, wadanda suka taimaka wajen gudanar da tattaunawar da ba a yi nasara ba a kaikaice tsakanin bangarorin da ke rikici da juna.
Burhan da Dagalo har yanzu ba su gana kai tsaye ba tun bayan da aka fara rikicin.
Africanews/Ladan Nasidi.
