Shugabannin kasashen yankin gabashi da kudancin Afirka sun yi wani taro na hadin gwiwa da ba a taba ganin irinsa ba a ranar Asabar din nan, domin lalubo bakin zaren warware rikici a gabashin Kongo inda ‘yan tawayen da ke samun goyon bayan Rwanda suka ci gaba da samun ci gaba tun daga watan Janairu, ya sanya fargabar barkewar yaki.
A makon da ya gabata ne ‘yan tawayen M23 suka kwace Goma, birni mafi girma a gabashin Jamhuriyar Dimokaradiyyar Kwango – mafi munin fada a cikin fiye da shekaru goma da ya yi sanadin mutuwar dubban mutane. Duk da sanarwar tsagaita wuta na bai daya sun ci gaba da yin tattaki zuwa kudu zuwa birnin Bukavu.
Shugabanni, ciki har da Paul Kagame na Ruwanda, sun yi jerin gwano a fagen fara tattaunawa a Dar es Salaam. Felix Tshisekedi na Kongo ya halarci ta hanyar haɗin bidiyo.
Shugaban kasar Tanzaniya Samia Suluhu Hassan ya ce, “Tarihi zai yi mana hukunci mai tsauri idan muka tsaya cak muna kallon yadda lamarin ke kara ta’azzara kowace rana,” in ji shugabar kasar Tanzaniya Samia Suluhu Hassan a wurin bude taron.
Taron karon farko na kasashen Gabashi da Kudancin Afirka ya nuna matukar damuwar nahiyoyi game da rikicin da kuma takun saka tsakanin Congo da makwabciyarta Ruwanda wadda ta musanta zargin da ake mata na rura wutar rikicin da dakarunta da makamantansu.
Kawo yanzu dai kungiyoyin biyu sun samu rarrabuwar kawuna kan rikicin, inda kungiyar gabashin kasar ta kusa kusa da kiran da Rwanda ta yi na tattaunawa da kuma kasashen kudancin kasar da ke marawa Kongo baya da kuma fusata kan mutuwar dakarun wanzar da zaman lafiya in ji kwararru da jami’an diflomasiyya.
Shugabanin dai na neman samun nasara ne bayan da matakan zaman lafiya biyu a Luanda da Nairobi suka tsaya cik yayin da tashe-tashen hankula ke kara kamari.
Ministocin harkokin wajen kungiyar sun ba da shawarar taron ya duba yin kira da a dakatar da tashin hankali da tsagaita bude wuta ba tare da sharadi ba, da kuma bude filin tashi da saukar jiragen sama na Goma da sauran muhimman hanyoyin isar da kayan agajin gaggawa da ake bukata.
A cikin watan da ya gabata ci gaban walƙiya na M23 ya faɗaɗa ikonsa a kan ma’adinan Coltan, Zinare da Tin ta lardin Kivu na arewacin Kivu tare da tumɓuke dubunnan mutane a cikin abin da ya kasance ɗaya daga cikin munanan rikice-rikicen jin kai a duniya.
Kungiyoyin ba da agaji sun yi ta taimakawa asibitocin da ke cike da rudani yayin da ma’aikatan kiwon lafiya ke fafatawa da lokaci don binne gawarwakin mutane akalla 2,000 da aka kashe a yakin Goma a cikin fargabar yaduwar cututtuka.
Masu gabatar da kara a kotun hukunta manyan laifuka ta kasa da kasa sun ce suna sa ido sosai kan zubar da jinin da ake yi inda ake samun rahotannin fyade fyade da kuma bautar jima’i a cewar ofishin kare hakkin bil’adama na Majalisar Dinkin Duniya.
Africanews/Ladan Nasidi.
