Afirka Ta Sake Sabunta Buƙatun Yanayi: Kuɗi, Bashi Da Haraji

A wannan mako a birnin Nairobi aka gudanar da taron farko na kasashen Afirka kan sauyin yanayi da ya bayar da tallafin makamashin da ake iya sabuntawa, da yin kwaskwarima ga tsarin hada-hadar kudi na kasa da kasa da harajin carbon da jerin bukatu na Afirka domin saukaka harkokin kudi na yaki da dumamar yanayi.

 

 

A cikin “Sanarwar Nairobi”, wannan Nahiya, wacce ke ba da gudummawar kashi 2% zuwa 3% na hayaki mai gurbata yanayi a duniya, ta yi ƙoƙarin samun matsaya guda a cikin tsarin duniya kan sauyin yanayi, wanda za’a kammala tare da taron yanayi na Majalisar Dinkin Duniya (COP28) a Dubai a karshen watan Nuwamba.

 

Bayan damar da ake da ita ta samar da makamashi mai tsafta kai tsaye (rana, iska, geothermal, da dai sauransu), Afirka na da kashi 40% na ma’adinan duniya na cobalt, manganese da platinum, masu mahimmanci ga batura da ƙwayoyin man fetur na hydrogen.

 

Paradox: Wannan nahiya ta jawo kashi 2 cikin 100 na hannun jarin canjin makamashi na duniya cikin shekaru goma da suka gabata.

 

Taron na Nairobi ya yi kira da a zuba jarin dala biliyan 600 don kara karfin samar da makamashin da ake iya sabuntawa na Afirka daga gigawatt 56 a shekarar 2022 zuwa akalla gigawatt 300 nan da shekarar 2030.

 

Muhimmanci ga nahiyar da ke da mazauna biliyan 1.4, wadanda miliyan 600 daga cikinsu ba sa samun wutar lantarki.

 

Don taimakawa wajen tara kuɗaɗen da ake buƙata don waɗannan saka hannun jari, sanarwar Nairobi ta yi kira ga shugabannin duniya da su “tsaya a bayan shawarar tsarin harajin carbon da ya haɗa da haraji kan cinikin mai da jigilar kayayyaki da jiragen sama”.

 

Waɗannan hanyoyin samun kuɗi, in ji sanarwar, za a iya ƙara su ta hanyar harajin duniya kan hada-hadar kuɗi.

 

A yayin wani taron koli da aka yi a birnin Paris a watan Yuni, shugaban Faransa Emmanuel Macron ya bayyana goyon bayansa ga batun haraji kan cinikin teku tare da jaddada wajabcin kasancewar kasashen Sin da Amurka da sauran kasashen Turai, domin tabbatar da hakan.

 

A Nairobi, wakilin Amurka a kan yanayi John Kerry ya takaita da bayyana cewa ana nazarin wadannan shawarwari daban-daban a Washington.

 

Mahalarta taron kolin na Nairobi sun kara da murya kan kiraye-kirayen sake fasalin tsarin tsarin hada-hadar kudi na kasa da kasa, wanda Sakatare Janar na Majalisar Dinkin Duniya Antonio Guterres ya bayyana a matsayin “tsofaffin, rashin adalci da rashin aiki”.

 

Shugabannin sun kuma yi kira da a sake fasalin kasa da kuma yafe basussuka ga kasashensu.

 

Nauyin bashin yankin ya karu da cutar ta Covid-19, mamayar da Rasha ta yi wa Ukraine da kuma tasirin yanayi, a cewar Hukumar Tattalin Arziki ta Majalisar Dinkin Duniya na Afirka.

 

Sai dai ana ganin samun damar samun tallafin IMF da Bankin Duniya yana da wahala a wajen kasashe masu tasowa, inda suke fuskantar kalubalen fitar da wani bangare na al’ummarsu daga kangin talauci tare da ‘yantar da kansu daga gurbataccen mai.

 

 

Gyaran cibiyoyi biyu ya kamata ya kasance a tsakiyar taron shekara-shekara a watan Oktoba a Marrakech.

 

 

Jigon wannan dabara: tabbatar da cewa albarkatun da Nahiyar ke da yana da yawa, ciki har da ma’adanai da ake amfani da su don fasaha, ana sarrafa su a cikin gida ba kawai ana fitar da su zuwa kasashen waje ba.

 

 

Wani zaɓi zai zama mafi kyawun sadar da manyan halittun Nahiyar – gandun daji da dausayi waɗanda ke ɗaukar sinadarin CO2 akan kasuwar bashi ta carbon.

 

 

Amma wannan kasuwa, wadda ba ta da tsari, ita ce batun zargi, tare da wasu ayyuka, musamman gandun daji, a cewar masu cin zarafi, ba su da wani tasiri a kan kiyaye muhalli ko kare al’ummomin gida.

 

 

Mohamed Adow, darektan cibiyar tunani ta Power Shift Africa ya tabbatar da cewa: “Hakika kididdigar Carbon lasisi ne na gurbata muhalli.”

 

 

Kasashen Afirka sun tunatar da kasashe masu arziki da su mutunta alkawarin da suka dauka a shekarar 2009, na samar da dala biliyan 100 a duk shekara a fannin samar da kudaden yanayi nan da shekarar 2020.

 

 

Kazalika da taimakawa kasashe masu rauni don tunkarar tasirin sauyin yanayi nan take ta hanyar asusun da aka amince da shi a COP27 a Masar, da nufin kasashe masu arziki don ramawa “asara da barnar” wadanda ke Kudancin kasar.

 

 

Shugabannin kasashen Najeriya da Afirka ta Kudu, masu nauyi a nahiyar, wadanda tattalin arzikinsu ya dogara da albarkatun man fetur, ba su halarci taron ba.

 

 

Sai dai kungiyar Tarayyar Afirka ta ba da tabbacin cewa an amince da sanarwar Nairobi baki daya.

 

 

Ga Laurence Tubiana, shugabar gidauniyar yanayi ta Turai, taron na Nairobi “yana aika sako mai karfi ga al’ummar duniya”.

 

 

Africanews/ Ladan Nasidi.